क्यान्सर

मानव शरीरमा करोडौं स–साना कोषिका हुन्छन । कतिपय कोषहरू दैनिक मर्ने र नयाँ बन्ने गर्दछन । यसरी बन्ने प्रत्येक कोषिकाहरू मानिसको जिनद्वारा नियन्त्रित हुन्छन । तर प्रतिकुल अवस्थामा यिनै कोषिकाहरूको वृद्धि असामान्य हुन पुग्दछ । यस्ता कोषिकाहरू बिस्तारै स–साना गिर्खाहरू(ट्युमर)को रूपमा परिणत हुन्छन ।
यस्ता गिर्खाहरू २ प्रकारका हुन्छन । शरीरलाई हानी गर्ने र नगर्ने । शरीरलाई हानी गर्ने गिर्खाहरू एक स्थानबाट अर्को स्थानमा सर्ने गर्दछन । यिनै शरीरलाई हानी गर्ने गिर्खालाई नै क्यान्सर भनिन्छ ।

विभिन्न अनुसन्धानले करिब ९० प्रतिशत क्यान्सरको प्रमुख कारण धुम्रपान, सुर्ती, अस्वस्थकर खानपान, रहनसहन र वातावरणीय प्रभाव रहेको देखाएको छ ।
☼ १० प्रतिशत क्यान्सर शरीरको आन्तरिक वा वंशाणुगत कारणले हुन्छ ।
☼ विकिरण, औद्योगिक प्रदुषण, भाइरस, परजीवी, सरसफाइको अभाव र शारीरिक दुर्वलतालाई पनि क्यान्सरको कारणको रूपमा लिइएको पाइन्छ ।

क्यान्सर रोगका चरणहरू:
पहिलो चरणः पहिलो चरणमा क्यान्सर रोगलाई पत्ता लगाउन सकियो भने यसको शतप्रतिसत निदान गर्न सकिन्छ ।
दोस्रो चरणः दोस्रो चरणमा पत्तालागेको क्यान्सर पनि निको पार्न त सकिन्छ तर यो धेरै खर्चिलो र लामो  समय लाग्ने हुन्छ ।
तेस्रो चरणः यस चरणको क्यान्सर रोग निको पार्न त सकिदैन तर बिरामीको जीवन अवधी केही लम्ब्याउन सकिन्छ ।
चौथो चरणः यस चरणमा पुगेको क्यान्सर रोग निको पार्न सम्भव हुदैन । पूर्ण रूपमा निको पार्न नसके पनि यस चरणमा पुगेका बिरामीलाई उपचार गरी क्यान्सरका कारण उत्पन्न हुने दुखाइ लगायतका अन्य समस्या न्युनिकरण गर्न सकिन्छ ।

क्यान्सर रोगका लक्षणहरू:
☼ स्वर परिवर्तन हुनु ।
☼ दुब्लाउँदै जानु ।
☼ शरीरमा गाठागुठी वा गिर्खा देखिनु
☼ भोक नलाग्नु
☼ कोठी वा मुसाको आकार र रंग परिवर्तन
☼ थकाई बढी लाग्नु
☼ लामो समयसम्म घाउ निको नहुनु
☼ लगातार खोकी लाग्नु
☼ महिनावारी हुँदा रगत बढी हुनु
☼ अपच वा निल्न गाह्रो हुनु
☼ अत्याधिक रक्तस्राव वा पिप आएमा

रोकथामका उपायहरू:
☼ धुम्रपान त्याग्ने
☼ जीवनशैली परिवर्तन, खानपान र शारीरिक व्यायाममा ध्यान दिने
☼ मद्यपान नगर्ने
☼ वातावरण स्वच्छ राख्ने
☼ हेपाटाइटिस बी भ्याक्सिन लगाउने
☼ तयारी खानेकुरा नखाने
☼ पोलको मासु, सुकुटी, सेकुवा नखाने
☼ गुप्ताङ्गको नियमित सफाइ गर्ने
☼ पाठेघरको नियमित जाँच गराउने
☼ धेरै जनासँग यौनसम्पर्क नराख्ने
☼ चिल्लो तथा बोसो कम खाने
☼ ताजा साग सब्जी र फलफुल खाने
☼ बासी वा ढुसी लागेको खाना नखाने
☼ धेरै नुन नखाने